در حوزه روان درمانی، دستگاه آر تی ام اس به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر و پیشرفته توسط برخی از برترین روانشناسان و روانپزشکان به کار گرفته می‌شود. این دستگاه با امکانات منحصر به فرد خود می‌تواند در درمان مشکلات و اختلالات روانی تأثیرگذار باشد. در این مقاله به بررسی چگونگی عملکرد آر تی ام اس و تاثیرات آن در درمان بیماری‌های روانی می‌پردازیم.
آر تی ام اس چیست؟
آر تی ام اس به معنای “تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای” است. این دستگاه از امواج مغناطیسی استفاده می‌کند تا به صورت غیرتهاجمی بر روی فعالیت‌های الکتریکی مغز تأثیر بگذارد. این روش درمانی به عنوان یک متد نوین برای اختلالات روانی و عصبی مانند افسردگی مقاوم به درمان استفاده می‌شود.
آیا rTMS و TMS متفاوت هستند؟
اگر می‌پرسید که تفاوت بین TMS و rTMS چیست، باید گفت که این دو در واقع یکسان هستند و می‌توانند به‌جای هم به کار روند. اصطلاح rTMS (تحریک مغناطیسی مکرر مغز) بر تکرار جلسات TMS به منظور ایجاد تغییرات در فعالیت عصبی مغز تأکید دارد.
آر تی ام اس یا دارو درمانی؟
یکی از مزایای بارز آر تی ام اس، سرعت بالا و نتایج سریع در درمان مشکلات روانی است. در مقابل، درمان با داروها نیازمند یک دوره زمانی طولانی‌تر است تا تأثیرات درمانی آن مشخص شود. از این رو، آر تی ام اس به عنوان یک روش درمانی مؤثرتر مطرح می‌شود.
مزایای دستگاه آر تی ام اس
– پاسخ درمانی سریع
نتایج آر تی ام اس به سرعت قابل مشاهده است. داروهای ضدافسردگی معمولی غالباً موفقیت کمی دارند و اثربخشی آن‌ها ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد. با این حال، مطالعات متعددی نشان داده‌اند که نرخ موفقیت rTMS حداقل 68 درصد است، که حدود 30 درصد بیشتر از داروهای ضدافسردگی می‌باشد. همچنین، تحقیقی دیگر نشان داد که در صورت شرکت مداوم افراد در تمامی جلسات rTMS، نرخ موفقیت به 92.5 درصد می‌رسد.
– بدون درد
درمقابل بسیاری از درمان‌های دیگر، استفاده از آر تی ام اس بدون درد است.
– بدون نیاز به بیهوشی وبستری شدن
این روش درمانی نیازی به بیهوشی یا بستری شدن ندارد، بنابراین پس از اتمام جلسه درمانی، می‌توانید بلافاصله مرکز rTMS را ترک کنید و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید.
– کمترین میزان عوارض جانبی
بسیاری از داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، اما آر تی ام اس بدون اینگونه عوارض عمل می‌کند. داروهای ضدافسردگی و سایر داروهایی که برای بیماری‌های ذکرشده در بخش‌های قبلی تجویز می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی مختلفی مانند افزایش وزن، خستگی، حالت تهوع، کاهش حافظه، بی‌خوابی، بی‌احساسی و مشکلات جنسی را به همراه داشته باشند. از آنجا که rTMS یک روش غیرتهاجمی و بدون نیاز به دارو است، چنین عوارضی را نخواهید داشت. ممکن است در طول درمان عوارض جانبی خفیفی مانند سردرد، سبکی سر یا ناراحتی در ناحیه سر را تجربه کنید که این عوارض چند دقیقه پس از درمان از بین می‌روند.
– ماندگاری طولانی از اثرات درمانی
در صورت اتمام کامل روند درمان، اثرات آن به مدت طولانی در مغز باقی‌مانده و تاثیرات درمانی در طولانی مدت دیده می‌شود. نتایج بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های روانی نیاز دارند داروها را برای مدت طولانی یا حتی تا پایان عمر خود مصرف کنند. اما تحقیقات حاکی از آن است که اثرات درمان rTMS حداقل به مدت 24 ماه پس از پایان درمان برای 90 درصد از بیماران پایدار می‌ماند.
تأییدیه FDA
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) درمان rTMS را تأیید کرده است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این روش ایمن و مؤثر می‌باشد.
انتخاب بهترین پزشک
برای دریافت بهترین نتایج از درمان با آر تی ام اس، انتخاب پزشک متخصص و با تجربه ضروری است. این پزشک باید دانش و تجربه کافی در زمینه استفاده از این دستگاه را داشته باشد و بتواند به صورت دلسوزانه و با رعایت اصول اخلاقی به درمان مشتاقانه افراد بپردازد. برای بهرمندی از مزایا و فواید rTMS می‌توانید به مطب دکتر کاشانی شریف، یکی از مراکز تخصصی rTMS در تهران مراجعه کنید.
مراحل درمان با دستگاه آر تی ام اس
در این روش درمانی، بیمار در ابتدا باید روی یک صندلی مخصوص قرار گیرد. سپس یک سیم‌پیچ الکترومغناطیسی بر روی پوست سر قرار گرفته و پالس‌های مغناطیسی ارسال می‌کند که سلول‌های عصبی مرتبط با خلق و خو را تحریک می‌کنند.. تحریکات الکتریکی ناشی از این فرآیند باعث می‌شود تا نورون‌های مغز در یک ناحیه خاص فعال شده و فعالیت‌های کوتاه‌مدتی داشته باشند. این تحریکات می‌توانند به درمان افسردگی، اضطراب، استرس و اختلالات دیگر کمک کنند.
کاربرد و تاثیرات دستگاه آر تی ام اس
آر تی ام اس می‌تواند در درمان گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات روانی مؤثر باشد. برخی از این کاربردها عبارتند از:
– درمان افسردگی
آر تی ام اس به عنوان یک روش موثر در درمان افسردگی شناخته می‌شود و نسبت به روش‌های دیگر مانند درمان دارویی تاثیر بیشتری دارد. این روش اغلب به افرادی که با افسردگی، به‌ویژه افسردگی مقاوم به درمان، دست و پنجه نرم می‌کنند، توصیه می‌شود. داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی که به‌طور معمول برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، نمی‌توانند به افرادی که دچار افسردگی مقاوم به درمان هستند، کمک کنند. rTMS با تحریک و افزایش فعالیت قشر پیش‌پیشانی مغز می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
-اختلال وسواس فکری و عملی
برای افرادی که به این اختلال مبتلا بوده و به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند، پزشکان ممکن است rTMS را پیشنهاد کنند. در مغز افراد مبتلا به وسواس فکری و عملی، برخی نواحی خاص فعالیت بیشتری نسبت به مغز افراد سالم دارند. rTMS می‌تواند با کاهش این فعالیت، به طور قابل توجهی علائم این بیماری را کاهش دهد.
– درمان اختلال اضطراب منتشر و پانیک
این دستگاه نه‌تنها در درمان افسردگی بلکه در موارد اضطراب و استرس نیز کارآمدی داشته و به عنوان یک راهکار غیرتهاجمی مورد توجه قرار می‌گیرد. به دلیل اینکه این روش قادر است به درمان دو بیماری پیشین کمک کند و اضطراب یکی از علائم آن‌هاست، می‌توان نتیجه گرفت که این روش همچنین می‌تواند در کاهش اضطراب مؤثر باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که اضطراب ناشی از افزایش فعالیت بخش خاصی از مغز است و rTMS قادر است فعالیت این بخش را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.
-اختلال استرس پس از سانحه
یک بخش خاص از مغز به نام قشر پیش‌پیشانی، مسئول پردازش احساسات ترس و استرس است. با استفاده از rtms، می‌توان این بخش از مغز را فعال کرده و علائم این اختلال را کاهش داد. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر این روش به همراه درمان‌های روانی ترکیب شود، ممکن است به کاهش علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بیشتری کمک کند.
-اختلال اسکیزوفرنی
حدود سه یا چهارم افراد مبتلا به این اختلال دچار توهم‌های شنیداری هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت بخشی از مغز افراد مبتلا به این بیماری بیشتر از افراد سالم است و rtms می‌تواند این فعالیت را به حد معقولی کاهش دهد.
-اختلال دوقطبی
بر پایه بررسی‌ها، پژوهشگران اعتقاد دارند که پالس‌های مغناطیسی ممکن است در مدیریت علائم اختلال دوقطبی از جمله کاهش انرژی، احساس ناامیدی، کاهش علاقه به فعالیت‌های علاقه‌مند، بی‌قراری، اختلال در خواب، احساس گناه، مشکلات در تمرکز، دشواری در تصمیم‌گیری، تغییرات در اشتها، و افکار خودکشی مؤثر باشند.
-درمان سندرم‌های درد مزمن، دردهای عصبی و فیبرومیالژی
این روش قادر است بهبود بیماری‌هایی که با علائمی همچون درد مزمن، از جمله فیبرومیالژیا، همراه هستند، را تسهیل کند. مهم است بدانید که افسردگی و درد مزمن اغلب همراه هم وابسته‌اند و افسردگی ممکن است شدت درد مزمن را افزایش دهد. به همین دلیل، با توجه به اینکه این روش تاثیرگذار در درمان علائم افسردگی است، می‌تواند در کاهش درد مزمن نیز موثر باشد.
-بیماری پارکینسون
در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، ممکن است هنگام راه رفتن تحت تأثیر قرار گیرند و توانایی حرکت کردن را از دست بدهند. این روش می‌تواند به طور هدفمند بخش‌های مغز مرتبط با این مشکل را هدف قرار داده و در بهبود آن نقش داشته باشد.
– درمان میگرن
– سکته مغزی تحت حاد
-درمان ولع مصرف مواد، الکل، نیکوتین و سیگار
موارد منع مصرف استفاده از دستگاه rTMS (کنتراندیکاسیون‌ها):
وجود ایمپلنت‌های فلزی یا دستگاه‌های الکتریکی
افرادی که ایمپلنت‌های فلزی یا دستگاه‌های الکتریکی در بدن خود دارند (مانند ضربان‌ساز قلب، کاشت حلزون شنوایی، و دستگاه‌های نورولوژیک)، نمی‌توانند از rTMS استفاده کنند. میدان مغناطیسی دستگاه می‌تواند عملکرد این دستگاه‌ها را مختل کند و خطراتی برای سلامت فرد به وجود آورد.
سابقه صرع یا تشنج: افرادی که سابقه تشنج یا صرع دارند، به دلیل خطر تحریک بیش از حد نورون‌ها و احتمال ایجاد تشنج جدید، نباید از rTMS استفاده کنند. حتی در افرادی که ریسک صرع ندارند، rTMS به‌صورت بالقوه می‌تواند خطر تشنج را افزایش دهد.
بارداری
هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده که rTMS چه تأثیری روی جنین دارد. بنابراین، زنان باردار معمولاً از استفاده از این روش منع می‌شوند تا از احتمال خطر برای جنین جلوگیری شود.
بیماری‌های شدید مغزی
افراد مبتلا به اختلالات مغزی پیشرفته مانند تومورهای مغزی باید با احتیاط از rTMS استفاده کنند. این روش ممکن است علائم بیماری‌های مغزی را تشدید کند یا در عملکرد مغز تداخل ایجاد کند.
مشکلات قلبی و عروقی
افرادی که بیماری‌های قلبی یا عروقی دارند، به‌ویژه کسانی که از دستگاه‌های کمک‌کننده برای قلب استفاده می‌کنند، ممکن است در معرض خطر باشند، زیرا میدان‌های مغناطیسی ممکن است عملکرد دستگاه‌های قلبی یا خود قلب را مختل کنند.
عوارض جانبی rTMS:
سردرد و ناراحتی موضعی
شایع‌ترین عارضه جانبی rTMS سردرد خفیف تا متوسط است. این سردردها معمولاً به دلیل تحریک ماهیچه‌های سر و پوست جمجمه در حین درمان رخ می‌دهد و پس از پایان جلسه درمان معمولاً کاهش می‌یابد. استفاده از مسکن‌های ساده مانند ایبوپروفن می‌تواند این سردردها را کنترل کند.
ناراحتی در محل درمان
برخی از افراد ممکن است در ناحیه‌ای که تحت تأثیر تحریک مغناطیسی قرار گرفته‌اند، احساس ناراحتی یا خارش کنند. این حالت معمولاً موقت است و به‌سرعت برطرف می‌شود.
تشنج
هرچند نادر، اما تشنج یکی از خطرات جدی مرتبط با rTMS است. این اتفاق بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که سابقه صرع دارند یا به دلایل دیگر در معرض خطر تشنج هستند.
تغییرات خلق و خو
در برخی موارد، ممکن است تغییرات موقت در خلق‌وخو مشاهده شود، مانند افزایش اضطراب یا تحریک‌پذیری. این تغییرات معمولاً موقتی هستند و پس از پایان دوره درمان برطرف می‌شوند.
تغییرات در توانایی‌های شناختی
در موارد نادر، افراد ممکن است تغییراتی در حافظه یا توجه خود تجربه کنند. این تغییرات نیز معمولاً موقتی هستند و به‌تدریج با ادامه یا اتمام درمان بهبود می‌یابند.
مشکلات شنوایی
در برخی موارد، ممکن است صدای ناشی از دستگاه rTMS برای گوش‌ها بلند باشد و باعث ناراحتی شود. به همین دلیل، استفاده از محافظ گوش در حین جلسات توصیه می‌شود.
هزینه‌های درمان با آر تی ام اس
هزینه‌های مرتبط با درمان با آر تی ام اس متغیر است و به عواملی مانند تعداد جلسات درمانی و نوع اختلال قابل درمان بستگی دارد. بنابراین، پیش از شروع درمان، پیشنهاد می‌شود تا مشخصات و تخصص درمانگران را بررسی و اطمینان حاصل کنید.
تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان با rTMS
برای دریافت اطلاعات دقیق درباره تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان با rTMS و دستیابی به بهترین نتایج، توصیه می‌شود به پزشکی معتبر مانند دکتر علیرضا کاشانی شریف مراجعه کنید؛ زیرا، تعداد جلسات مناسب برای هر فرد متفاوت است. به عنوان مثال، ممکن است یک بیمار به 30 جلسه طی 6 هفته نیاز داشته باشد و بیمار دیگری به 30 جلسه طی 7 هفته. اگر علائم شما شدید است یا درمان‌های قبلی موفق نبوده‌اند، ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشید.
نتیجه‌گیری
فعالیت بخش‌های مختلف مغز در افراد مبتلا به برخی از بیماری‌ها، مانند افسردگی، ممکن است بیشتر یا کمتر از افراد سالم باشد. rTMS می‌تواند به طور هدفمند فعالیت سلول‌های عصبی مغز را افزایش داده و در کاهش علائم بیماری‌های مختلفی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری و عملی، و استرس پس از سانحه کمک کند. این روش، که غیرتهاجمی، ایمن و بدون نیاز به دارو است، حتی می‌تواند مشکلات حرکتی ناشی از بیماری‌هایی همچون پارکینسون، ام‌اس و سکته مغزی را نیز بهبود بخشد.
اگرچه آر تی ام اس به‌عنوان یک روش درمانی نوین و موثر معرفی شده است، اما اهمیت انتخاب بهترین و با تجربه ترین متخصصین در اجرای این روش حائز اهمیت است. همچنین، باید به هزینه‌های مرتبط با این درمان توجه داشته و با دقت اقدام به انتخاب کنیم.