اختلالات تغذیه یا اختلالات خوردن ممکن است ابتدا به مصرف غذا و نوشیدن مربوط شود، اما در واقع، از وضعیت‌های پیچیده‌تر نشات می‌گیرند و تأثیراتی که بر سلامت روانی دارند. هر فردی ممکن است در زندگی‌اش درگیر این نوع اختلالات شود. اگر احساس می‌کنید ممکن است از اختلالات تغذیه رنج ببرید، باید علائم آن را شناسایی کنید و با انواع اختلالات خوردن آشنا شوید. در این مقاله، ما تلاش کرده‌ایم تا در مورد مفهوم اختلالات خوردن، علائم و علت‌های آنها، روش‌های تشخیص و درمان آنها مطالبی ارائه دهیم.
اختلالات خوردن چیست؟
اختلالات خوردن یا اختلالات تغذیه مجموعه‌ای از مسائل روانی هستند که شامل وسواس درباره غذا، وزن و یا شکل بدن می‌شوند. این اختلالات در حالت‌های شدید می‌توانند بسیار جدی باشند و به بدن آسیب برسانند؛ حتی ممکن است در مواردی منجر به مرگ شود.
تغذیه سالم به سلامت جسمی و روانی کمک می‌کند و از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. اما زمانی که فرد از تغذیه سالم منحرف می‌شود و دچار اختلالات خوردن می‌شود، احتمال بروز مشکلات جدی و بیماری‌هایی مانند سوءتغذیه افزایش می‌یابد. علائم اختلالات خوردن متنوع هستند و شخص مبتلا به هر نوع اختلال نشانه‌های خاصی را از خود نشان می‌دهد؛ اما عموماً افراد مبتلا به این اختلالات غذا خوردن خود را محدود می‌کنند یا به طرقی نامتعارف غذا می‌خورند. برخی از آنها به روش‌های پاکسازی مانند استفراغ یا ورزش‌هایی که باعث کاهش کالری بیش از حد می‌شود، روی می‌دهند.
اختلالات خوردن می‌توانند هر فردی را تحت تأثیر قرار دهند، اما آمارها نشان می‌دهد که این اختلالات بیشتر در نوجوانان و جوانان دیده می‌شود. تقریباً ۱۳٪ از نوجوانان این اختلالات را تا سن ۲۰ سالگی تجربه می‌کنند.
انواع اختلالات تغذیه‌ای
اختلالات تغذیه متنوعی وجود دارند که هر یک به شیوه‌ای مخصوص روی تغذیه و الگوهای غذایی فرد تأثیر می‌گذارند. در ادامه، انواع این بیماری‌ها را به طور جامع مورد بررسی قرار می‌دهیم.
1. بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا)
بی‌اشتهایی عصبی یکی از رایج‌ترین اختلالات تغذیه‌ای است که بیشتر در زنان دیده می‌شود. در این بیماری، فرد معمولاً خود را دارای اضافه‌وزن می‌داند حتی اگر وزن وی به طور قابل توجهی پایین باشد. افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی ممکن است از خوردن غذا امتناع کرده و تلاش کنند کالری دریافتی خود را به حداقل برسانند. این بیماری می‌تواند جدی و تهدیدکننده زندگی باشد و معمولاً با روش‌هایی مانند ورزش بیش از حد و استفراغ وزن خود را کاهش می‌دهند.
2. پرخوری عصبی (بولیمیا)
پرخوری عصبی نیز یکی از اختلالات شایع در بین نوجوانان است، به ویژه زنان. در این بیماری، فرد در دوره‌هایی مشخص مقادیر زیادی غذا می‌خورد و سپس به روش‌هایی مانند استفراغ یا ورزش بیش از حد متوسل می‌شود تا از افزایش وزن جلوگیری کند. پرخوری عصبی معمولاً با حالت‌های استرسی یا افسردگی مرتبط است.
3. اختلال پیکا یا هرزخواری
در این اختلال، فرد هوس‌آوری برای مصرف مواد غیرغذایی مانند یخ، خاک، یا صابون دارد. این اختلال می‌تواند به خطرافتادن زندگی فرد منجر شود و نیاز به درمان جدی دارد.
4. اختلال نشخوار
در این اختلال، فرد به طور مکرر و مداوم غذا را پس می‌خورد و این ممکن است با مشکلات جدی تغذیه‌ای همراه باشد.
5. سندروم خوردن شبانه
در این اختلال، فرد در ساعات شبانه‌روز از خواب بیدار می‌شود و مقدار زیادی غذا مصرف می‌کند.
این اختلالات تغذیه‌ای می‌توانند به شدت تأثیرگذار باشند و برای درمان آنها، مشاوره و کمک متخصصانی مانند روان‌شناس و متخصص تغذیه لازم است.
علائم اختلالات تغذیه‌ای
علائم اختلالات تغذیه‌ای بسته به نوع بیماری متفاوت است و هرکدام ویژگی‌های خاصی دارند که می‌توانند در تشخیص آنها مفید باشند. در زیر به بررسی علائم متفاوت این اختلالات می‌پردازیم:
۱. علائم بی‌اشتهایی عصبی
– وزن بسیار کمتر از متوسط هم‌سن و هم‌قد
– الگوی غذایی بسیار محدود
– ترس شدید از افزایش وزن حتی در صورت کمبود وزن
– تلاش مداوم برای لاغری
– تأثیر وزن و فرم بدن بر عزت‌نفس
– انکار کمبود وزن
۲. علائم پرخوری عصبی
– دوره‌های مکرر پرخوری بدون کنترل
– استفاده از روش‌های پاکسازی برای جلوگیری از افزایش وزن
– وابستگی به شکل بدن و وزن برای عزت‌نفس
– ترس از افزایش وزن با وجود وزن طبیعی
3. علائم سندروم خوردن شبانه
– بی‌اشتهایی در صبح
– میل شدید به خوردن غذا بین شام و خواب
– بی‌خوابی مکرر
– نیاز به خوردن برای خوابیدن یا بیدار شدن دوباره
– افسردگی که در عصر بدتر می‌شود
علل ایجاد اختلالات تغذیه‌ای
با توجه به تحقیقات کارشناسان، اختلالات تغذیه‌ای می‌تواند به دلایل گوناگونی ایجاد شود. یکی از این دلایل، وراثت است. مطالعات روی دوقلوهایی که از بدو تولد از هم جدا شده و در خانواده‌های مختلف بزرگ شده‌اند نشان می‌دهد که اختلالات تغذیه‌ای در این دوقلوها به ارث رسیده است. در واقع، اگر یکی از دوقلوها اختلال خوردن داشته باشد، با احتمال ۵۰ درصد دیگری نیز این اختلال را دارا خواهد بود.
ویژگی‌های شخصیتی نیز می‌توانند عامل ایجاد اختلالات تغذیه‌ای باشند. به‌عنوان مثال، افرادی که دارای ویژگی‌هایی همچون روان‌رنجوری، کمال‌گرایی یا تکانشگری هستند، به‌طور معمول بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلالات هستند. به‌طورکلی، عوامل اصلی ایجاد اختلالات تغذیه‌ای شامل موارد زیر می‌شوند:
– ژنتیک
– ویژگی‌های شخصیتی
– فشارهای مربوط به لاغری
– ترجیحات فرهنگی مرتبط با لاغری
– تأثیر رسانه‌هایی که ایده‌آل‌های ناصحیح تناسب اندام را ترویج می‌کنند.
عوارض اختلالات تغذیه‌ای
اختلالات تغذیه‌ای منجر به بروز عوارضی می‌شوند که بعضی از آنها ممکن است بسیار جدی باشند و حتی زندگی فرد را تهدید کنند. هرچه اختلال شدیدتر و بیشتر به طولانی مدت باشد، احتمال بروز عوارض جدی‌تر افزایش می‌یابد. برخی از این عوارض عبارتند از:
– مشکلات جدی در سلامتی
– افسردگی و اضطراب
– افکار یا رفتارهای مرتبط با خودکشی
– مشکلات در رشد
– مشکلات اجتماعی
– مشکلات در محیط کار و مدرسه
– مرگ.
تشخیص اختلالات تغذیه
جهت تشخیص اختلالات تغذیه، پزشک ابتدا به علائم بیماری و عادات غذایی بیمار توجه می‌کند. در صورت شک، آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص دقیق انجام می‌شود. این ارزیابی‌ها می‌تواند توسط متخصص تغذیه یا روان‌شناس صورت گیرد.
معاینه بدنی:
پزشک یک معاینه بدنی انجام می‌دهد تا مشکل خوردن مرتبط با عوامل پزشکی دیگر نباشد.
ارزیابی روان‌شناختی:
روان‌شناس با پرسش‌هایی درباره عادات غذایی، احساسات و افکار بیمار، ارزیابی روان‌شناختی انجام می‌دهد.
سایر روش‌ها:
در صورت عدم رسیدن به نتیجه مورد نظر، آزمایش‌های اضافی برای بررسی عوارض مرتبط با خوردن توصیه می‌شود.
درمان اختلالات تغذیه
درمان این اختلالات به‌صورت گروهی انجام می‌شود و نیازمند همکاری متخصصان تغذیه و روان‌شناس است. این درمان شامل آموزش تغذیه، روان‌درمانی و درمان دارویی می‌شود.
تغذیه سالم:
متخصص تغذیه برنامه غذایی مناسبی برای بیمار تنظیم می‌کند و سعی می‌کند عادات غذایی بیمار را تغییر دهد.
روان‌درمانی:
درمان روانی به بیمار کمک می‌کند تا عادات غذایی سالم‌تری را به‌جای عادات ناسالم انتخاب کند.
درمان دارویی:
درمان‌های دارویی ممکن است به‌صورت مکمل استفاده شود، اما نمی‌توانند اختلالات خوردن را به‌طور کامل درمان کنند.
پیشگیری از اختلالات تغذیه
به‌طور کلی، هیچ راه‌حل مطلوبی برای جلوگیری از اختلالات تغذیه وجود ندارد. اما می‌توانید با اقداماتی مانند:
– تشویق کودک به رژیم غذایی سالم
– صحبت با فرزند درباره خطرات انتخاب‌های ناسالم
– کمک به افزایش عزت‌نفس کودک
– مشورت با روان‌شناس در صورت وجود سابقه خانوادگی اختلالات تغذیه، می‌توانید از این اختلالات جلوگیری کنید.
مسائل تغذیه‌ای در گروه‌های سنی مختلف را کنترل کنید.
اختلالات تغذیه در کودکان
بیماری‌های مربوط به خوردن در کودکان می‌توانند از جمله بی‌اشتهایی، هرزخواری یا سندروم خوردن شبانه باشند. اگر کودک علائمی از این نوع بیماری‌ها را نشان دهد، بهتر است به زودی به پزشک مراجعه کنید.
اختلالات تغذیه در نوجوانان:
عوامل فرهنگی و تمایلات جامعه ممکن است باعث ایجاد اختلالات تغذیه‌ای در نوجوانان شود، به ویژه در مواردی که اندام ایده‌آل به عنوان معیاری برای جذب و تبلیغات رسانه‌ها مطرح شود.
اختلالات تغذیه در ورزشکاران:
در ورزش‌های حرفه‌ای، فشار برای داشتن اندامی متناسب و برنده‌شدن می‌تواند به اختلالات تغذیه منجر شود، به ویژه در رشته‌هایی مانند بدنسازی و کشتی.
اختلالات تغذیه در سالمندان:
اختلالات تغذیه می‌توانند در افراد بالای ۵۰ سال، به‌ویژه زنان، دیده شود، که ممکن است پس از مدتی دوره درمان، دوباره بروز کنند.
درمان اختلالات تغذیه
با توجه به پیچیدگی این بیماری‌ها، درمان و کنترل آنها باید توسط متخصصان صورت گیرد. برای این منظور، مشاوره و درمان از متخصصان تغذیه و روان‌شناسان لازم است.