اختلال بیشفعالی(ADHD)
آیا میدانستید که ۸ تا ۱۰ درصد از کودکان در جهان به اختلال بیشفعالی مبتلا هستند؟ به عبارت دیگر، یک نفر از هر ۱۰ کودک این اختلال را تجربه میکند.
ماده هورمونی به نام دوپامین یا آدرنالین در جلوی مغز انسان به میزان کافی ترشح میشود. کمبود این ماده میتواند به وجود اختلالی با نام بیشفعالی منجر شود. این اختلال علائمی دارد که ممکن است در هر انسانی حضور داشته باشد، اما زمانی که این علائم به اندازهای بالا برود که روابط فرد با دیگران را تحت تأثیر قرار دهد، خطرناک میشوند. بیشفعالی مربوط به مشکل در تکامل سیستم عصبی است و ممکن است حتی در بزرگسالی باقی بماند، اگرچه معمولاً در بزرگسالی میزان آن کاهش مییابد. در کودکان مبتلا به بیشفعالی، واکنشهای ناگهانی و شاید هم انجام کارهای خطرناک بدون درنظر گرفتن عواقب، قابل مشاهده است. در این مقاله، با علائم و کنترل این اختلال آشنا خواهید شد.

تعریف بیشفعالی
پدیده بیشفعالی که به ویژگیهای تحرکی، واکنشی، و رفتاری کودکان اشاره دارد، در واقع یک اختلال است که باعث مشکلات در کنترل رفتارهای فرد میشود و او نمیتواند این مشکلات را بهطور کامل مدیریت کند. این پدیده بیشتر در پسران نسبت به دختران دیده میشود و مهمترین نکته آن است که این اختلال تنها مختص کودکان نیست و حتی ممکن است در بزرگسالان نیز ظاهر شود. تشخیص این اختلال نیازمند بررسیهای دقیق توسط روانپزشک است. هرچند که این پدیده در بزرگسالان نیز رخ میدهد، اما نشانههای آن اغلب از دوران کودکی نشأت میگیرد. بررسی و توجه به رفتارهای کودکان میتواند کمک کند تا این اختلال تشخیص داده شود و به وسیله روشهای درمانی مناسب، مشکلات مرتبط با آن حل شود.
بهطور کلی، نادیده گرفتن نشانههای بیشفعالی در کودکان ممکن است در آینده منجر به مشکلات جدی در بزرگسالی شود، که افراد نمیتوانند بهطور موفق در زمینههای اجتماعی و شغلی عمل کنند. به همین دلیل، تشخیص دقیق و درمانهای متناسب با نیازهای هر کودک امری ضروری است. همکاری والدین در برنامه درمانی نقش بسیار مهمی دارد، چرا که آنها میتوانند به کودکان در یادگیری مهارتهای کنترل رفتاری کمک کنند.
تأثیر بیش فعالی بر بزرگسالان
بهطور کلی، اختلال بیشفعالی در بزرگسالان باعث ایجاد مشکلات عمدهای میشود که با درمانهای مختلف قابل بهبود است. از جمله درمانها میتوان به داروهای محرک یا داروهای دیگر، مشاوره روانی (رواندرمانی) و درمان برای مسائل روانی مرتبط با این اختلال اشاره کرد. بهترین نتیجه از درمانهای گوناگون، به توجه به مشخصات هر بزرگسال و نیازهای او بستگی دارد.
علائم بیشفعالی
کودکان بیشفعال دچار عدم توجه و تمرکز به تکالیف و وظایف خود میشوند و نمیتوانند کارهای روزانه را با دقت کامل انجام دهند. آنها اغلب بازیگوش هستند و تمرکز بر یک موضوع برای آنها مشکل است. این افراد معمولاً در شرایطی که نیاز به توجه ویژه دارد، مشکل دارند. برای مثال، گوش دادن به سخنرانی، مشارکت در مکالمات عادی، یا تکمیل فرمها برای آنها دشوار است. این افراد ممکن است در هنگام صحبت دیگران گوش ندهند یا به آنها توجه نکنند. بیشفعالی ممکن است منجر به لجبازی، اختلال در خواب و مشکلات در ارتباط با دیگران شود.

انواع بیشفعالی
بیشفعالی تکانشی
در این نوع، کودک نمیتواند در جای خود بنشیند، بیشتر حرف میزند، صبر نمیکند و به سختی میتواند صبر کند تا دیگران صحبت خود را به پایان برسانند.
بیشفعالی بی توجه
در این نوع از اختلال، فرد در انجام کارها به سختی میتواند تمرکز خود را حفظ کند و معمولاً با کوچکترین اتفاقی مختل میشود.
بیشفعالی ترکیبی
این نوع شامل علائم هر دو نوع بالا است و میتواند به مشکلاتی در زندگی روزمره فرد منجر شود.
بازنگری به این علائم و اقدامات مشاوره و درمانی با کمک یک روانپزشک ماهر میتواند کمک کند تا برنامهای جهت درمان این اختلال تعیین شود. در نهایت، نادیده گرفتن علائم بیشفعالی در کودکان ممکن است در بزرگسالی منجر به مشکلات جدی شود و ایشان نتوانند در زندگی اجتماعی و حرفهای خود موفق باشند.
چگونه بیشفعالی کودک را تشخیص دهیم؟
اختلال بیشفعالی، یک موضوع پیچیده و حساس است که نیازمند توجه و شناخت دقیق است. این اختلال عصبی منجر به ظهور رفتارهای ناگهانی و تکانشی در کودکان میشود. علاوه بر این، این کودکان دچار مشکلات در تمرکز و توجه به یک موضوع خاص میشوند و قادر به نشستن برای مدت طولانی در یک مکان نیستند.
ویژگیهای کودکان بیشفعال
– مشکل در تمرکز:
این کودکان معمولاً به موضوعات خاصی توجه نمیکنند و این مشکل میتواند به ضعف تحصیلی منجر شود. علائم آنها در مدرسه به شکل ناتوانی در یادگیری و تکمیل تکالیف به نمایش میگذارد.
– فراموشی و عدم توانایی در برنامهریزی:
کودکان بیشفعال ممکن است به دلیل ناتوانی در تمرکز و توجه، در برنامهریزی و اولویتبندی برای انجام وظایف دچار مشکل شوند.
– بیقراری و ناتوانی در نشستن بهمدت طولانی:
این کودکان در محیطهای آرام و در زمان انتظار ممکن است بیقرار شوند و نتوانند بهمدت طولانی بنشینند.

– رفتارهای تکانشی:
علائمی همچون عصبانیت شدید، عدم توانایی در انتظار نوبت و پاسخ سریع به پرسشهای ناتمام را مشاهده میکنیم.
– بیباکی و عدم توانایی در تشخیص خطر:
این کودکان ممکن است در فعالیتهای خود، به خطر بیفتند و از انجام اقدامات خطرناک پرهیز نکنند.
علاوه بر این ویژگیها، ممکن است علائم دیگری نیز در کودکان بیشفعال مشاهده شود:
– عصبانیت و رفتارهای پرخاشگرانه در برخورد با دیگران.
– عدم آرامش و بیقراری، بهویژه در مکانهای عمومی.
– انجام رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به خود یا دیگران.
– مشکلات در مرتب کردن و نظم دهی به اطراف.
– افسردگی و مشکلات خواب.
توجه داشته باشید که این علائم در کودکان زیر ۴ سال بهصورت کاملاً طبیعی ممکن است ظاهر شوند. به علاوه، برای تشخیص دقیق و درمان این اختلال، مشاوره با یک روانشناس متخصص در حوزه کودکان ضروری است.

سن تشخیص بیش فعالی
سن تشخیص بیشفعالی معمولاً یک چالش برای والدین در سنین کمتر از ۷ سالگی بهحساب میآید. گرچه برخی از کودکان در سن یک سالگی نیز ممکن است نشانگر بیشفعالی باشند؛ این نمایانگرها معمولاً با گریه بیشاندازه و نقص در خواب همراه است.
در صورتی که این اختلال در سنین ابتدایی تشخیص داده نشود، ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد و موجب مشکلاتی در روابط اجتماعی و حتی حوزههای شغلی شود. بزرگتر شدن ممکن است با بیقراری در طول روز بیان شود، که در بسیاری از موارد این افراد در بزرگسالی با نشانههای بیشفعالی مواجه میشوند.
ژنتیک بهعنوان مهمترین عامل، به نسبت ۶۵ تا ۵۰ درصد، علت بیشفعالی را تشکیل میدهد. این اختلال ممکن است از طریق خطمشی خانوادگی به ارث برود و همچنین ابتلا به اختلالاتی چون اضطراب و افسردگی در فرد یا والدین، موجب افزایش احتمال بیشفعالی گردد. تصور مصرف قند و شکلات و عوامل محیطی به عنوان علل این اختلال، توسط برخی رد شده و تأکید میشود که این عوامل فقط ممکن است تأثیر تشدیدکننده داشته باشند.
عواملی چون سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی توسط مادر در دوران بارداری، استرس و اضطراب شدید در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد، زندگی در محیطهای آلوده، تغذیه نامناسب در دوران بارداری، مشکلات دوران بارداری از جمله مسمومیت و خونریزی، بیماریها و ضربههای شدید مغزی پس از بارداری، ممکن است به عنوان سایر علل این اختلال مدنظر قرار گیرند.
تصور اشتباهی که برخی دارند این است که رفتار والدین ممکن است باعث بروز بیشفعالی شود؛ درحالیکه این ایده صحیح نیست. اما نکاتی که توضیح داده شد میتوانند در تشدید یا بهبود این اختلال تأثیرگذار باشند. والدین با آموزشهای لازم میتوانند در مدیریت و کاهش علائم بیشفعالی کودکان خود مؤثر باشند.
درمان اختلال بیش فعالی
درمان این اختلال از طریق داروها، مشاوره روانپزشکی و روانشناسی انجام میشود. همچنین، ایجاد یک شرایط مناسب زندگی با رعایت تغذیه سالم، فعالیت ورزشی منظم، محدود کردن زمان تلویزیون و وسایل الکترونیکی، و تنظیم برنامه خواب نیز میتوانند به بهبود وضعیت کمک کنند.